بیرون زدگی دیسک کمر وضعیتی است که زمانی رخ می دهد که مرکز ژله مانند دیسک بین مهره ای، هسته پالپوزوس، از طریق حلقه بیرونی، حلقه فیبروزوس، برآمده یا پاره شود. این می تواند در هر قسمتی از ستون فقرات رخ دهد، اما معمولاً ناحیه کمر، پایین کمر را درگیر می کند.
برای درک فتق دیسک، درک ساختار دیسک بین مهره ای مهم است. هر مهره در ستون فقرات توسط یک ساختار بالشتک مانند به نام دیسک بین مهره ای از هم جدا شده است. این دیسک ها به عنوان ضربه گیر عمل می کنند و امکان انعطاف و حرکت در ستون فقرات را فراهم می کنند.
دیسک بین مهره ای از دو بخش اصلی تشکیل شده است:
- Annulus Fibrosus: حلقه بیرونی و سخت دیسک که از بافت همبند فیبری ساخته شده است.
- Nucleus Pulposus: هسته نرم و درونی دیسک که از ماده ای ژله مانند تشکیل شده است.
با افزایش سن، دیسک‌ها دچار سایش و پارگی می‌شوند، انعطاف پذیری کمتری پیدا می‌کنند و بیشتر مستعد پارگی می‌شوند. این به عنوان دژنراسیون دیسک شناخته می شود. علاوه بر این، صدمات ناگهانی، مانند بلند کردن نادرست اجسام سنگین یا چرخاندن کمر نیز می تواند باعث فتق دیسک شود.
هنگامی که فتق دیسک رخ می دهد، هسته پالپوس می تواند از طریق حلقۀ فیبروزوس برآمده یا پاره شود و به اعصاب نخاعی که از نخاع خارج می شوند فشار وارد کند. این فشار می تواند باعث درد، بی حسی، ضعف یا احساس سوزن سوزن شدن در ناحیه کمر، پاها یا پاها شود.
علائم بیرون زدگی دیسک کمر
علائم فتق دیسک کمر بسته به محل فتق و شدت فشار روی اعصاب می تواند متفاوت باشد. علائم رایج عبارتند از:
کمردرد: این شایع ترین علامت فتق دیسک است. درد می تواند تیز، مبهم یا دردناک باشد و ممکن است با حرکات خاصی مانند خم شدن، چرخش یا بلند کردن بدن بدتر شود.
سیاتیک: سیاتیک نوعی دردی است که از ناحیه کمر به پایین یک پا منتشر می شود. علت آن فشار فتق دیسک بر روی عصب سیاتیک، بزرگترین عصب بدن است. سیاتیک ممکن است باعث گزگز، بی حسی یا ضعف در ساق پا شود.
ضعف یا بی حسی در پاها: در برخی موارد، فتق دیسک می تواند باعث ضعف یا بی حسی در پاها شود. این به دلیل فشرده شدن اعصابی است که حرکت ماهیچه ها و احساس در پاها را کنترل می کنند.
تغییرات در عملکرد مثانه یا روده: به ندرت، بیرون زدگی دیسک کمر در قسمت تحتانی ستون فقرات می تواند باعث تغییراتی در عملکرد مثانه یا روده شود، مانند مشکل در ادرار کردن یا کنترل حرکات روده.
تشخیص فتق دیسک کمر معمولاً شامل معاینه فیزیکی کامل، سابقه پزشکی و آزمایشات تصویربرداری است. معاینه فیزیکی ممکن است درد و حساسیت در ناحیه کمر یا ساق پا، ضعف یا بی حسی در پاها و رفلکس هایی که ممکن است غیرطبیعی باشند را نشان دهد.
تست های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) یا اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) می توانند اطلاعات دقیق تری در مورد ساختار ستون فقرات، محل فتق و میزان فشرده سازی عصب ارائه دهند.
روشهای درمان
درمان فتق دیسک کمر به شدت علائم و محل فتق بستگی دارد. اکثر موارد فتق دیسک را می توان با درمان محافظه کارانه مدیریت کرد که شامل موارد زیر است:
استراحت: اجتناب از فعالیت‌هایی که درد را تشدید می‌کنند، مانند بلند کردن اجسام سنگین یا چرخاندن پشت، برای بهبود دیسک مهم است.
داروهای ضد درد: مسکن‌ها، مانند مسکن‌های بدون نسخه یا داروهای تجویزی، می‌توانند به مدیریت درد و التهاب کمک کنند.
فیزیوتراپی: فیزیوتراپی می تواند به بهبود انعطاف پذیری، قدرت و هماهنگی در پشت و پاها کمک کند که می تواند به کاهش درد و جلوگیری از عود کمک کند.
در برخی موارد، اگر درمان محافظه کارانه مؤثر نباشد یا آسیب عصبی قابل توجهی وجود داشته باشد، ممکن است جراحی در نظر گرفته شود. گزینه های جراحی عبارتند از دیسککتومی، که شامل برداشتن بخشی از دیسک است که عصب را فشرده می کند، و فیوژن ستون فقرات، که شامل ترکیب دو یا چند مهره با هم برای تثبیت ستون فقرات است.
درمان بیرون زدگی دیسک کمر با فیزیوتراپی
فیزیوتراپی بخش مهمی در مدیریت فتق دیسک کمر است که نقش مهمی در تسکین درد، بهبود عملکرد و جلوگیری از عود دارد. اغلب به عنوان گزینه درمانی خط اول برای این بیماری در نظر گرفته می شود، به ویژه در مراحل اولیه.
اهداف فیزیوتراپی:
تسکین درد: فیزیوتراپیست ها از تکنیک های مختلفی برای کاهش شدت درد استفاده می کنند، مانند درمان دستی، الکتروتراپی و تمرینات تسکین درد.
بهبود عملکرد: فیزیوتراپی بر بازیابی الگوهای حرکتی طبیعی، تقویت عضلات مرکزی و پشت و بهبود انعطاف پذیری برای بهبود عملکرد فیزیکی و کاهش محدودیت ها تمرکز دارد.
پیشگیری از عود: فیزیوتراپیست ها وضعیت مناسب، مکانیک بدن و تکنیک های ورزشی را برای جلوگیری از عود مجدد فتق و به حداقل رساندن قسمت های بعدی کمردرد آموزش می دهند.
تکنیک های فیزیوتراپی:
درمان دستی: این شامل تکنیک‌های عملی برای دستکاری ستون فقرات، ماهیچه‌ها و مفاصل، کاهش درد و بهبود دامنه حرکتی است.
کشش: این شامل اعمال نیروی کششی ملایم به ستون فقرات، ایجاد فضای بین مهره ها و کاهش فشار بر روی دیسک فتق است.
الکتروتراپی: در این روش از تکانه های الکتریکی برای تحریک عضلات، کاهش درد و بهبود گردش خون استفاده می شود.
ورزش‌های تسکین دهنده درد: تمرین درمانی شامل کشش ملایم، تقویت عضلات مرکزی بدن و تمرین های خاص برای رفع عدم تعادل ماهیچه‌ای زمینه‌ای است که به فتق کمک می‌کند.
آموزش وضعیت بدن: فیزیوتراپیست ها برای کاهش استرس بر ستون فقرات و جلوگیری از صدمات بعدی، راهنمایی هایی را در مورد وضعیت بدنی مناسب و مکانیک بدن ارائه می دهند.
برنامه فیزیوتراپی خاص با توجه به نیازهای فرد و شدت فتق تنظیم می شود. ممکن است شامل ترکیبی از تکنیک های ذکر شده در بالا، با پیشرفت تدریجی تمرینات با بهبود درد و عملکرد باشد.
