سرخوردگی مهره های کمر که در علم پزشکی به اسپوندیلولیستزیس (Spondylolisthesis) معروف است، یکی از مشکلات شایع ستون فقرات محسوب می‌شود. در این عارضه، یکی از مهره‌های کمری از جای خود خارج شده و روی مهره زیرین می‌لغزد. این مشکل می‌تواند باعث درد، بی‌حسی، ضعف عضلانی و محدودیت حرکتی شود. شدت علائم بسته به میزان سرخوردگی مهره‌ها متغیر است. اگر سرخوردگی مهره های کمر به‌موقع تشخیص داده نشود و درمان مناسب از جملخ فیزیوتراپی که توسط متخصصان ما برای آن انجام نگیرد، ممکن است باعث مشکلات جدی‌تری مانند آسیب‌های عصبی شود.
علل سرخوردگی مهره های کمر
دلایل متعددی می‌توانند باعث سرخوردگی مهره‌ها در ناحیه کمر شوند. برخی از این علل شامل موارد زیر هستند:
۱. نقایص مادرزادی
در برخی افراد، ستون فقرات به‌صورت مادرزادی دارای نقص در ساختار استخوانی است که می‌تواند باعث افزایش احتمال سرخوردگی مهره‌ها شود. این نقص معمولاً به‌صورت ضعف در قسمتی از مهره‌ها که وظیفه تثبیت و نگه‌داشتن آن‌ها را دارد، ظاهر می‌شود.
۲. آسیب‌های فیزیکی و ضربه‌های مکرر
ورزش‌هایی که نیاز به خم شدن مکرر کمر یا تحمل وزن زیاد دارند، مانند ژیمناستیک، وزنه‌برداری و فوتبال، می‌توانند فشار زیادی به مهره‌های کمری وارد کنند. در برخی موارد، شکستگی‌های استرسی در بخشی از مهره به نام پارس اینترآرتیکولاریس ایجاد شده و باعث ناپایداری مهره‌ها و سرخوردگی آن‌ها می‌شود.
۳. بیماری‌های دژنراتیو و افزایش سن
با افزایش سن، فرسودگی و تخریب دیسک‌های بین مهره‌ای و مفاصل فاست رخ می‌دهد. این روند که به آرتروز ستون فقرات شناخته می‌شود، می‌تواند به ناپایداری مهره‌ها و در نتیجه، سرخوردگی آن‌ها منجر شود.
۴. تومورها و بیماری‌های استخوانی
در موارد نادر، تومورها یا بیماری‌های تأثیرگذار بر استخوان مانند پوکی استخوان شدید، می‌توانند باعث ضعف در ساختار مهره‌ها و در نهایت، سرخوردگی آن‌ها شوند.
۵. عوامل ژنتیکی
برخی از افراد به‌صورت ژنتیکی مستعد ابتلا به مشکلات ستون فقرات ازجمله سرخوردگی مهره‌ها هستند. در این افراد، بافت‌های همبند اطراف مهره‌ها ضعیف‌تر بوده و احتمال لغزش مهره‌ها افزایش می‌یابد.
انواع سرخوردگی مهره های کمر
سرخوردگی مهره‌های کمر بر اساس علت ایجاد آن به چند دسته تقسیم می‌شود:
۱. دیسپلاستیک (مادرزادی)
این نوع سرخوردگی در اثر ناهنجاری های مادرزادی در مهره ها ایجاد می شود. این مشکل معمولاً در دوران کودکی یا نوجوانی تشخیص داده می‌شود.
۲. ایستمیک (ناشی از شکستگی)
این نوع سرخوردگی زمانی رخ می‌دهد که به دلیل استرس یا فشارهای مکرر، بخشی از مهره دچار شکستگی شده و موجب ناپایداری آن می‌شود.
۳. دژنراتیو (ناشی از افزایش سن)
این نوع بیشتر در افراد مسن دیده می شود و به دلیل تحلیل رفتن دیسک های بین مهره‌ای و مفاصل فاست رخ می‌دهد.
۴. تروماتیک (ناشی از ضربه و آسیب شدید)
این نوع سرخوردگی بر اثر تصادفات شدید، سقوط از ارتفاع یا ضربات سنگین به ستون فقرات ایجاد می‌شود.
۵. پاتولوژیک (ناشی از بیماری‌های استخوانی)
سرخوردگی ناشی از بیماری هایی مانند پوکی استخوان، عفونت‌ها و سرطان های استخوانی در این دسته قرار می گیرد.
علائم و نشانه ها
شدت علائم بسته به میزان سرخوردگی مهره‌ها متفاوت است. برخی از علائم رایج عبارتند از:
۱. کمردرد مزمن
یکی از شایع‌ترین علائم این عارضه، درد در ناحیه پایین کمر است که ممکن است به باسن و ران نیز انتشار یابد. این درد معمولاً هنگام ایستادن طولانی‌مدت، راه رفتن زیاد یا انجام حرکات خاص تشدید می‌شود.
۲. بی‌حسی و گزگز در پاها
در مواردی که سرخوردگی مهره‌ها باعث فشار بر روی اعصاب نخاعی شود، فرد ممکن است احساس بی‌حسی، سوزن‌سوزن شدن یا گزگز در پاها را تجربه کند.
۳. ضعف عضلانی
فشار بر روی اعصاب می‌تواند منجر به ضعف در عضلات پاها شود و حتی در برخی موارد باعث مشکلاتی در راه رفتن یا ایستادن شود.
۴. محدودیت حرکتی
افراد مبتلا به سرخوردگی مهره‌های کمر ممکن است هنگام خم شدن، چرخیدن یا برداشتن اجسام سنگین دچار محدودیت حرکتی و درد شدید شوند.
۵. تغییر در نحوه راه رفتن
در موارد شدیدتر، بیمار ممکن است دچار مشکلات تعادلی و تغییر در الگوی راه رفتن شود که می‌تواند منجر به افتادن‌های مکرر شود.
تشخیص سرخوردگی مهره‌های کمر
پزشکان برای تشخیص این بیماری از روشهای زیر استفاده می‌کنند:
۱. معاینه فیزیکی
پزشک بررسی می‌کند که آیا بیمار هنگام خم شدن، ایستادن یا راه رفتن دچار درد، ضعف عضلانی یا بی‌حسی است یا خیر.
۲. تصویربرداری با اشعه ایکس
تصاویر اشعه ایکس می‌توانند محل و میزان سرخوردگی مهره‌ها را نشان دهند.
۳. ام‌آرآی (MRI)
تصویربرداری MRI برای مشاهده دقیق‌تر دیسک‌های بین مهره‌ای، عصب‌ها و عضلات استفاده می‌شود.
۴. سی‌تی اسکن (CT Scan)
این روش تصاویری سه‌بعدی از مهره‌ها فراهم می‌کند و برای بررسی شکستگی‌های جزئی مفید است.
روشهای درمان
درمان بسته به شدت بیماری متفاوت است و شامل روشهای غیرجراحی و جراحی می‌شود:
درمانهای غیرجراحی
- استراحت و کاهش فعالیت‌های سنگین
- مصرف داروهای ضدالتهابی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن
- فیزیوتراپی برای تقویت عضلات کمر و شکم
- بریس کمری برای کاهش فشار روی مهره‌ها
- تزریق استروئید به کاهش التهاب کمک می‌کند
درمانهای جراحی
در موارد شدید که درد غیرقابل‌تحمل باشد یا عصب ها تحت فشار شدید قرار گیرند، ممکن است جراحی تثبیت مهره‌ها یا لامینکتومی برای کاهش فشار انجام شود.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی به عنوان یک رویکرد غیرجراحی، نقش کلیدی در مدیریت و بهبود سرخوردگی مهره های کمر (اسپوندیلولیستزیس) ایفا می‌کند. هدف اصلی، کاهش درد، افزایش ثبات ستون فقرات، و بازیابی عملکرد حرکتی است. در این راستا، فیزیوتراپیست از تکنیک های متنوعی بهره می برد از جمله:
تسکین درد و التهاب:
استفاده از روشهای درمان دستی مانند ماساژ و موبیلیزاسیون برای کاهش تنش عضلانی و بهبود جریان خون.
به کارگیری مدالیته‌های الکتریکی نظیر TENS و اولتراسوند برای کاهش درد و التهاب موضعی.
استفاده از گرما و سرما درمانی به منظور تسکین درد و کاهش تورم.
تقویت عضلات پشتیبان:
طراحی برنامه‌های تمرینی اختصاصی برای تقویت عضلات مرکزی (شکم و کمر) به منظور افزایش ثبات ستون فقرات.
تقویت عضلات پاها برای بهبود تعادل و کاهش فشار وارده بر کمر.
افزایش انعطاف پذیری:
اجرای تمرینات کششی هدفمند برای بهبود انعطاف‌پذیری عضلات کمر و پاها، که به کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی کمک می‌کند.
اصلاح وضعیت بدنی:
آموزش اصول صحیح وضعیت بدنی در فعالیت‌های روزمره به منظور کاهش فشار بر ستون فقرات.
آموزش تمرینات خانگی:
ارائه برنامه‌های تمرینی که بیمار می‌تواند به طور مستقل در منزل انجام دهد، برای حفظ نتایج درمان و جلوگیری از عود علائم.
استفاده از بریس کمری:
در برخی موارد، استفاده از بریس کمری برای حمایت از ستون فقرات و کاهش درد توصیه می‌شود.
